De Nederlandse nationale beheerder van elektriciteitstransportnetten TenneT heeft vorige maand de jaarlijkse Monitoring Leveringszekerheid gepubliceerd. In dit rapport geeft TenneT aan in hoeverre er wordt verwacht dat de komende 5 à 10 jaar voldoende elektriciteit geleverd kan worden aan gebruikers op het Nederlandse elektriciteitsnet. Ten opzichte van vorig jaar zijn de conclusies grotendeels hetzelfde: Nederland wordt in toenemende mate afhankelijk van import om op ieder moment voldoende elektriciteit te kunnen leveren. Wel is deze verwachte afhankelijkheid weer iets groter geworden dan in de vorige editie.
LOLE en EENS
TenneT gebruikt twee indicatoren om de leveringszekerheid in uit te drukken: LOLE (Loss of Load Expectation) en EENS (Expected Energy Not Served). De eerste geeft het aantal uren aan in een jaar waarop niet álle gevraagde elektriciteit geleverd kan worden, de tweede geeft in absolute waarden aan hoe groot het tekort aan elektriciteit in een jaar is.
TenneT hanteert een norm van max. 4 uur LOLE in een jaar. Als de LOLE boven 4 uitkomt, wordt dat beschouwd als een onbetrouwbaar elektriciteitsnet, waarop de leveringszekerheid niet goed gegarandeerd kan worden. Tot nu toe is de LOLE altijd op of rond de 0 geweest: Nederland behoort tot de landen met de beste leveringszekerheid van de wereld.
Buitenlandse capaciteit wordt essentieel voor Nederland
De komende tien jaar staan er grote veranderingen te wachten op het gebied van elektriciteit. Aan de ene kant wordt de manier waarop elektriciteit wordt geproduceerd in Nederland en omringende landen drastisch veranderd (van fossiele brandstoffen naar windmolens/zonnepanelen), aan de andere kant is er sprake van elektrificatie: steeds meer processen worden elektrisch aangedreven (grotere vraag).
De transitie naar de nieuwe opwekkingsvormen met wind en zon betekent dat de weersomstandigheden een bepalende invloed krijgen op de elektriciteitsproductie. Mede hierom wordt het essentieel om elektriciteit uit buurlanden te kunnen ontvangen, wanneer het in Nederland niet hard genoeg waait / de zon niet schijnt.
Volgens TenneT is zowel de capaciteit van de transportverbindingen met het buitenland als de opwekkingscapaciteit in buurlanden op de meeste van die momenten voldoende om de vraag in Nederland nog te kunnen bedienen. Wel is er zelfs in het meest optimistische scenario nog sprake van gemiddeld bijna 1,5 uur onvoldoende elektriciteit in 2030. In de praktijk zullen op die momenten keuzes gemaakt moeten worden wie er elektriciteit ontvangt en wie niet.
Als er niet wordt uitgegaan van die internationale verbindingen, dan loopt de LOLE hard op naar bijna 600 uur onvoldoende capaciteit in 2030 in het meest gunstige scenario. Dit is nog meer dan in de vorige editie van het rapport werd verwacht. Ter vergelijking: op dit moment zou Nederland, als geen enkel buurland elektriciteit aan Nederland zou willen/kunnen leveren, nog steeds zelf genoeg elektriciteit kunnen opwekken om geen enkel uur in de problemen te komen.
TenneT beschouwt een scenario waarin Nederland alleen op zichzelf is aangewezen zeer onrealistisch. Wel hamert de netbeheerder erop dat elektriciteitsproductie door de transitie naar op wind en zon gebaseerde productiemiddelen een internationale aangelegenheid wordt, waarbij zeer nauwe samenwerking vereist is om voldoende onderlinge productiecapaciteit te kunnen garanderen. Alleen naar eigen land kijken is niet meer voldoende.
Extreem weer
Om te voorspellen of de leveringszekerheid de komende tien jaar toereikend is, maakt TenneT gebruik van verschillende modellen en simulaties. Zo zijn er zijn modellen die uitgaan van de plannen voor verduurzaming uit het Klimaatakkoord (basismodel) en modellen die hier variaties in aanbrengen met meer uitval, meer batterijopslag, etc.
Ook zijn er modellen die uitgaan van verdergaande verduurzamingsmaatregelen dan nu gepland, met meer elektrificatie en meer elektriciteit uit wind en zon. Dit wordt reëel wanneer de politiek besluit om hier meer vaart achter te zetten. Gezien het achterlopen op de internationale klimaatdoelen, is de kans hierop groot. In deze scenario’s loopt het internationale elektriciteitsnet tegen de grenzen van de capaciteit aan. TenneT adviseert daarom om extra maatregelen altijd gepaard te laten gaan met een duidelijk plan voor meer capaciteit.
In de simulaties worden de modellen herhaald met steeds iets andere uitgangspunten (andere weersomstandigheden, meer uitval van productiemiddelen of verbindingen, etc.). Hieruit volgen vervolgens gemiddelden, die als voorspelling dienen. Het kan in de praktijk echter hoger of lager uitvallen.
Voor de weersomstandigheden wordt gekeken naar het weer in Europa in de afgelopen 35 jaar. Wat opvalt is dat er een aantal jaren zijn waarin het weer zodanig extreem was, dat als zich dat in 2030 zou herhalen, er sprake kan zijn van flinke stroomtekorten. Oók als men uitgaat van de internationale verbindingen. Dit komt door de soms gelijktijdig optredende weersomstandigheden door grotere delen van Europa. De frequentie waarop dit voorkomt is te laag om het gemiddelde buiten de norm te laten vallen. Dat maakt een dergelijk scenario echter niet minder realistisch.
Franse kernenergie
Een opvallende passage uit het rapport komt uit het gedeelte waarin de buitenlandse productiecapaciteit wordt besproken. Deze capaciteit wordt essentieel voor de Nederlandse leveringszekerheid. Daarin wordt benoemd dat Frankrijk ‘door de grote hoeveelheden kernenergiecentrales een bepalende rol heeft voor de uitwisseling van elektriciteit binnen Europa’.
Buurlanden België en Duitsland stoppen met kernenergie. Nederland beschikt zelf over slechts één kerncentrale. Het is de vraag hoe de cijfers van TenneT voor de leveringszekerheid waren uitgevallen zonder daarin de Franse en in mindere mate Britse kerncentrales mee te nemen. Overigens maken België en het VK ook in 2030 nog voor een groot deel gebruik van aardgascentrales. De transitie naar duurzame opwekkingsmiddelen van sommige landen steunt daarmee deels op buitenlandse niet/minder-duurzame opwekkingscapaciteit.