Recente gegevens wijzen uit dat steeds meer huishoudens in Nederland problemen ondervinden bij het terugleveren van hun opgewekte zonnestroom aan het elektriciteitsnet. Netbeheerder Liander meldt dat in de eerste helft van 2023 het aantal gevallen van zonnestroomoverschot gemiddeld drie keer zo hoog was als in dezelfde periode vorig jaar.
Overbelasting van het elektriciteitsnet door zonnige dagen
Het probleem doet zich vooral voor wanneer het laagspanningsnet, dat het elektriciteitsnet op wijkniveau betreft, overbelast raakt door de grote hoeveelheid zonnestroom die tegelijkertijd wordt teruggeleverd. De groeiende populariteit van zonnepanelen bij huiseigenaren is hier mede verantwoordelijk voor. Veel wijken zijn echter niet ontworpen om grootschalige, gelijktijdige teruglevering van zonnestroom te kunnen verwerken.
Het werkgebied van Liander, dat Noord-Holland, Flevoland, Friesland, Gelderland en een deel van Zuid-Holland omvat, zag het aantal daken met zonnepanelen in de eerste helft van 2023 met 15% stijgen. Meer dan 870.000 daken hebben nu zonnepanelen, met toenames variërend van 14% tot 16% in de provincies Friesland, Flevoland, Gelderland, Noord-Holland en het Liander-deel van Zuid-Holland.
Impact van overbelasting en advies van Liander
Het overschot aan zonnestroom kan leiden tot overbelasting van het elektriciteitsnet en de omvormers van zonnepanelen schakelen dan automatisch uit om dit te voorkomen. Dit kan echter problematisch zijn voor huishoudens, omdat ze hun opgewekte energie niet kunnen terugleveren en vaak niet kunnen gebruiken.
Liander adviseert huishoudens om de opgewekte stroom direct te gebruiken wanneer deze wordt gegenereerd, ook omdat de salderingsregeling in 2025 wordt afgebouwd. Huishoudelijke apparaten kunnen overdag worden ingeschakeld wanneer de zon schijnt, en het gebruik van slimme apparaten kan helpen om de opgewekte stroom direct te verbruiken en de druk op het elektriciteitsnet te verminderen. Een thuisbatterij kan ook overwogen worden om de opgewekte elektriciteit zelf op te slaan voor later gebruik.
Uitdagingen in de praktijk voor netbeheerders
Hoewel het direct gebruiken van opgewekte energie helpt, ervaren netbeheerders in de praktijk nog steeds uitdagingen bij het omgaan met toenemende belasting van elektriciteitsnetten in wijken en buurten. Het voldoende verzwaren van deze netten vereist een aanzienlijke uitbreiding van wel vijf keer zoveel capaciteit. Totdat de netten op toekomstbestendige wijze zijn verzwaard, zullen situaties waarin zonnestroom niet kan worden teruggeleverd steeds vaker voorkomen.
Meer dan alleen capaciteit
Als de benodigde capaciteit om alle opgewekte stroom te kunnen transporteren is gerealiseerd, is het probleem nog steeds niet opgelost. Om de balans op het net te bewaren moeten vraag en aanbod van elektriciteit op ieder moment gelijk aan elkaar zijn. Dit principe werkt ongeveer zoals bij een waterleiding: als overal de kraan dicht is maar je blijft water in de leidingen pompen, dan wordt de druk te hoog en ontstaan er barsten. Als andersom alle kranen open staan en er komt te weinig water bij, dan gaan de kranen druppelen of houden er helemaal mee op.
Traditioneel passen elektriciteitscentrales hun productie aan op de vraag van dat moment, maar bij zonnepanelen en windmolens kan dit niet. Dus zelfs als alle opgewekte zonnestroom naar overal in Nederland vervoerd kan worden, moet deze stroom ook daadwerkelijk ergens worden verbruikt. Anders moeten de zonnepanelen alsnog afschakelen om problemen te voorkomen.