Netbeheerders in Nederland willen langer van tevoren weten waar ze aan toe zijn en willen slimmer en efficiënter kunnen omgaan met de beschikbare middelen. Dit stelde Marc van der Linden, CEO van netwerkbedrijf Stedin en voorzitter van Netbeheer Nederland, tijdens een overleg tussen de klimaattafel Elektriciteit en de vaste Kamercommissie voor Economische Zaken en Klimaat.
De toename van (met name) duurzame energie-opwekkers door heel het land zorgt ervoor dat de infrastructuur voortdurend uitgebreid moet worden. Door het ontbreken van voldoende zicht op de ontwikkeling van deze uitbreidingen in de komende jaren, is het lastig voor netbeheerders om hierop te anticiperen, zowel qua investeringen als qua meest praktische inrichting van het net. Ook betekent het dat de capaciteit op het net in veel gevallen achter blijft bij de gerealiseerde opwekkingscapaciteit. Tot slot beperken veel huidige regels een snellere en slimmere uitbreiding van het net.
Benodigd tempo uitbreiding van netcapaciteit is niet bij te houden
Begin dit jaar werden kamervragen gesteld over diverse gebieden in Nederland waar energieprojecten met SDE+ subsidie niet aangesloten konden worden op het net, omdat dit over onvoldoende capaciteit beschikte. De aanleg van zonneparken, windgeneratoren en andere duurzame energiebronnen verloopt vaak sneller dan dat de benodigde infrastructuur gerealiseerd kan worden. In Stadskanaal verdertigvoudigde de benodigde capaciteit in een aantal jaar.
Volgens van der Linden kunnen dit soort situaties voorkomen worden als dit soort projecten langer van te voren bekend zijn. Hiervoor is ander overheidsbeleid nodig, dat de vraag naar netcapaciteit op de lange termijn inzichtelijker maakt. Er moet onder meer bij de toewijzing van SDE+ beter gekeken worden naar de locatiekeuze en de reeds beschikbare capaciteit op het lokale net.
De regie over opweklocaties kan ook ingebed worden in de Regionale Energie Strategieën (RES), waarin netbeheerders nu al actief participeren. Momenteel wordt daarin vooral gekeken naar de ruimtelijke impact, maar ook de benodigde infrastructuur zou hierin moeten worden meegenomen.
Naast een duidelijker beeld van de benodigde uitbreidingen op de lange termijn, zouden netbeheerders meer ruimte willen krijgen om innovatief en slim met de reeds beschikbare capaciteit om te kunnen gaan. Nu moet voor iedere aansluiting bijvoorbeeld redundantie worden geboden, dat wil zeggen dat er extra kabels en installaties moeten worden aangelegd die bij storingen en onderhoud als back-up dienen. Soepelere regels op dit gebied kunnen ervoor zorgen dat nieuwe duurzame bronnen sneller kunnen worden aangesloten. Daarnaast kan er meer ruimte gemaakt worden voor experimenten met bijvoorbeeld waterstof in het gasnet, en ligt het meer voor de hand om in te zetten op groen gasproductie in gebieden waar weinig elektriciteitstransport beschikbaar is.
Decentraal en onregelmatig
Het elektriciteitsnet is ingesteld op het conventionele systeem waarin de meeste stroom door een aantal grote regelbare energiecentrales wordt opgewekt. De opkomst van zonnepanelen en windgeneratoren zorgt ervoor dat er steeds meer decentrale energiebronnen bijkomen, met een onregelmatig aanbod. Dit zorgt voor verschillende problemen op het net.
De afstemming tussen de netbeheerders en de energie-opwekkers wordt lastiger, omdat in plaats van enkele grote energiemaatschappijen men vele kleine partijen moet aanspreken. Individuele huishoudens kunnen zelfs met zonnepanelen op het dak elektriciteit aan het net leveren.
Op het net moeten vraag en aanbod gelijk worden gehouden, om uitval te voorkomen. Los van de moeilijkere communicatie, zijn de meeste duurzame elektriciteitsbronnen niet langer regelbaar. Dat wil zeggen dat men niet zelf de hoeveelheid opgewekte energie kan bepalen, dit is afhankelijk van het weer.
De overgang naar een decentraal systeem met een onregelmatig aanbod stelt netbeheerders niet alleen voor de opgave van grote uitbreidingen van de netcapaciteit, maar ook voor uitdagingen om de netbalans en de leveringszekerheid te garanderen. Opslag van overschotten en slimme, aanbodgestuurde oplossingen zijn nodig, evenals voldoende reservecapaciteit met regelbaar vermogen om tekorten op te kunnen vangen.