Gisteren bereikte aardgas op het Nederlandse handelsplatform TTF (Title Transfer Facility) een recordprijs van 114 euro per megawattuur. Daarmee ligt de gasprijs zevenmaal zo hoog als een jaar geleden. Het hoge prijspeil wordt veroorzaakt door een tekort aan aanbod, dat voorlopig nog aan lijkt te houden.
TTF is het grootste handelsplatform voor aardgas in Europa, waar twee keer meer gas wordt verhandeld dan alle andere gashandelsplatformen in Europa bij elkaar. Daarmee zijn de ontwikkelingen op dit platform maatgevend voor de rest van Europa. Overigens hebben ook andere Europese handelsplatformen, waaronder de Britse en Duitse, te maken met recordprijzen.
De gasprijs is van groot economisch belang. In Nederland maakt bijna driekwart van de huishoudens gebruik van aardgas voor verwarming. Ook elektriciteit wordt voor een belangrijk deel met aardgas geproduceerd. Het hoge prijspeil kan voor fors hogere kosten zorgen op de energierekening. Daarnaast lopen ook de energierekeningen in de industrie op, wat leidt tot verlaagde productie of duurdere prijzen voor producten, wat weer leidt tot inflatie.
Slecht voorbereid
Gedurende de winter wordt het meeste aardgas verbruikt vanwege de lagere temperaturen. Daarom wordt in de warmere maanden, wanneer de vraag en dus de prijs lager is, aardgas ingekocht en opgeslagen in een voorraad voor de winter. Rond deze tijd, vlak voor de winter, zijn de aardgasvoorraden normaal gesproken op zijn volst. Ze bevinden zich nu opvallend genoeg echter op het laagste peil in ruim tien jaar tijd.
Afgelopen zomer werd al door o.a. netbeheerder Gasunie en kamerlid Erkens (VVD) gewezen op de lage voorraden en het potentiele gevaar voor de leveringszekerheid. Vooralsnog zijn hier vanuit het demissionaire kabinet weinig maatregelen tegen genomen, omdat dit in principe aan de energiemarkt is om te regelen. Wel is een verlaging van de energiebelasting doorgevoerd om een deel van de stijgende energieprijzen te compenseren. TNO waarschuwde onlangs ook voor mogelijke ‘energiearmoede’, nu de energierekeningen voor huishoudens met lage inkomens, die veelal wonen in slecht geïsoleerde woningen, onbetaalbaar dreigen te worden.
Verklaringen hoge prijs
De hoge gasprijs valt te verklaren door een relatief hoge vraag ten opzichte van een relatief laag aanbod. De genoemde gasvoorraden zijn laag omdat er tot relatief laat in het voorjaar nog veel gas werd verbruikt, wegens de lagere temperaturen dan normaal. Deze verhoogde vraag maakte aardgas ook duurder om in te kopen voor de wintervoorraad, zodat dit minder gebeurde. Nu zorgen de lagere voorraden dat er meer aardgas moet worden ingekocht dan normaal, wat de prijzen opdrijft. Daarnaast is het energieverbruik dit jaar hoger dan het jaar daarvoor, omdat de economie weer harder op gang is gekomen na een periode van veel corona-lockdowns. Ook vallen de opbrengsten van windenergie dit jaar tegen, zodat er meer gas gebruikt moest worden voor elektriciteitsproductie.
Dit valt samen met een verhoogde afhankelijkheid voor Nederland van internationale ontwikkelingen op het gebied van gas. Er is afgesproken dat in 2022 de gaskraan in Groningen helemaal dicht gaat, en de winning aldaar is nu al grotendeels stopgezet. Decennialang was Nederland een van de grootste gasproducenten in Europa en netto-exporteur. Behalve het hierdoor verlaagde aanbod van aardgas op de markt, betekent dit dat Nederland tegenwoordig afhankelijk is van import uit met name Noorwegen en Rusland. Momenteel is er op de internationale markt veel concurrentie uit Azië, waar men bereid is om veel te betalen voor gas.
Russisch aardgas
De Europese Commissie is inmiddels een onderzoek gestart of Rusland, dat de belangrijkste leverancier van aardgas voor Europa is, moedwillig het aanbod van aardgas lager houdt dan mogelijk. Critici vermoeden dat Rusland op deze manier extra druk achter de ingebruikname van de gaspijpleiding Nordstream 2 willen zetten. Deze omstreden pijplijn onder de Oostzee, van Rusland naar Duitsland, is inmiddels voltooid en zorgt voor extra gastransportcapaciteit, waarbij dit bovendien niet langer door Oost-Europese landen gevoerd hoeft te worden. Dit ligt geopolitiek gevoelig.
Ook critici sluiten niet uit dat Russisch staatsbedrijf voor aardgas Gazprom zich gewoon aan de contractuele afspraken houdt, maar denken dat het bedrijf meer zou kunnen leveren als het zou willen. Hoe dan ook maakt de situatie duidelijk dat landen als Nederland en Duitsland zich kwetsbaarder hebben gemaakt door afhankelijker te worden van buitenlands aardgasaanbod. In Nederland worden komende jaren de laatste kolencentrales gesloten en in Duitsland naast de kolencentrales ook de kerncentrales. Daarmee wordt aardgas de voornaamste energiebron die niet afhankelijk is van de weersomstandigheden.
Met dit soort nieuwsberichten ga je toch wel nadenken over de kosten en prijzen in de toekomst. Als het zo doorgaat dan kunnen sommige huishoudens de verwarming niet meer gebruiken. Kan het bijna niet bevatten.