Ruim een derde van alle elektriciteit in Duitsland wordt opgewekt met bruin- en steenkoolcentrales (respectievelijk 22,5% en 12,8%). De uitstoot van deze centrales moet worden gereduceerd als het land aan het eigen doel van 80 tot 95 procent duurzame energie in 2050 wil voldoen, en kan ook bijdragen aan het bereiken van de doelen voor 2030.
De Duitse regering stelde een commissie in met 28 leden, afkomstig uit het bedrijfsleven, de vakbonden, milieuorganisaties en de wetenschap. Deze commissie bracht 26 januari het advies uit om de laatste kolencentrale in Duitsland voor eind 2038 te sluiten. De regering zal nu met dit advies een wetsvoorstel maken dat nog door de Bondsdag moet worden goedgekeurd.
Uitdagingen
Met 43 bruinkoolcentrales en 64 steenkoolcentrales, die gezamenlijk 256 miljoen ton CO2 per jaar (2016) uitstoten, behoort Duitsland tot de grootste luchtvervuilers van Europa. Desondanks lagen er nog geen afspraken over een mogelijke kohlenausstieg (kolenstop). Wel werd eerder besloten om alle kerncentrales in het land voor eind 2022 te sluiten, hoewel daar geen sprake is van CO2-uitstoot.
Dat volgens de nieuwe plannen nu ook de kolencentrales in de komende jaren zullen moeten sluiten, legt nog meer druk op de aanleg van voldoende duurzame alternatieven. Niet alleen de leveringszekerheid moet gewaarborgd worden tijden de transitie, volgens het uitgebrachte advies moet een commissie van onafhankelijke experts op drie verschillende momenten tot 2038 analyseren wat de gevolgen van de kolenstop zijn voor de leveringszekerheid, stroomprijs en werkgelegenheid. Ook komen energieproducenten mogelijk in aanmerking voor compensatie voor vervroegde sluiting.
De gebieden die door een kolenstop het hardst getroffen zouden worden door de stijgende stroomprijs en het verdwijnen van de werkgelegenheid moeten volgens het plan voldoende worden gecompenseerd. Deze gebieden moeten volgens het advies de komende twintig jaar een subsidie krijgen oplopend tot 40 miljoen euro.
Gevolgen voor Nederland
Volgens netbeheerder TenneT wordt Nederland in de komende jaren meer afhankelijk van import uit het buitenland. Op dit moment is de meeste import van elektriciteit afkomstig uit Duitsland, waar het grotendeels met bruinkoolcentrales wordt opgewekt. België kampt mede door problemen met de eigen kerncentrales met tekorten, zodat zij de komende jaren geen reële importpartner zijn.
Nederland is van plan om de eigen kolencentrales voor 2030 gesloten te hebben. Daarbij wordt onder meer gerekend op import uit Duitsland, omdat men daar nu overschotten heeft. Een Duitse afbouw van de kolencapaciteit, naast de stop met kernenergie, kan deze situatie echter doen veranderen, zodat ook Duitsland van exporteur naar importeur verandert.
Met name momenten van Dunkelflaute kunnen voor problemen zorgen in landen die grotendeels afhankelijk zijn van wind- en zonne-energie, wanneer er onvoldoende regelbaar vermogen als back-up beschikbaar is.
In tegenstelling tot de meeste Duitse kolencentrales zijn drie van de vijf Nederlandse centrales zeer recent gebouwd en behoren tot de efficiëntste ter wereld. Met een Duitse kohlenausstieg zouden deze centrales niet alleen dienst kunnen doen als Nederlandse back-up, maar ook de Duitse markt kunnen bedienen.
De compensatie voor de sluiting van de pas onlangs gebouwde Nederlandse centrales zou ook ingezet kunnen worden voor de versnelde sluiting van de meer vervuilende Duitse centrales, waarbij de kosten bovendien veel lager zouden uitvallen wegens de ouderdom van deze centrales.