Begin deze week werd de overname van energiebedrijf Eneco door Mitsubishi bekend gemaakt. Met de overname door het Japanse bedrijf is een bedrag van €4,1 miljard gemoeid, ruim boven de geschatte waarde van ongeveer €3 miljard. Naast Mitsubishi neemt ook het eveneens Japanse energiebedrijf Chubu 20 procent van Eneco over. Andere gegadigden waren onder andere Rabobank en Shell, maar zij hebben mis gegrepen. De verkoop moet nog wel definitief worden goedgekeurd door de aandeelhouders en de betrokken autoriteiten.
Het hoofdkantoor van Eneco blijft in Rotterdam gevestigd, en het bedrijf moet het centrum worden van de Europese energieactiviteiten van Mitsubishi. In eerste instantie worden alle windparken op zee (400MW) van Mitsubishi bij Eneco ondergebracht. De drie grootste energiebedrijven in Nederland zijn nu in buitenlandse handen.
Voorwaarden
Voor de overname golden twee belangrijke voorwaarden van Eneco en de ondernemersraad: het structuurregime en het duurzame karakter van het bedrijf worden behouden. Het huidige structuurregime van Eneco houdt in dat vooral de commissarissen, en niet de aandeelhouders, het voor het zeggen hebben. Als voorbeeld wordt verwezen naar Tata Steel, dat ondanks het buitenlandse eigendom de eigen koers heeft kunnen blijven varen. Daarnaast komen er opnieuw Nederlanders op de belangrijkste bestuursposities te zitten.
Eneco geldt als een koploper in de ontwikkeling van duurzame energie, de tweede eis was dat deze visie behouden zou blijven. Dit hangt voor een belangrijk deel samen met het behouden van een grotendeels onafhankelijk bestuur. Het was op deze manier ook dat het bedrijf veelal onafhankelijk van de gemeenten die mede-eigenaar waren inzetten op een meer duurzame koers.
Deze gemeenten krijgen dankzij de overname trouwens de beschikking over een aanzienlijke hoeveelheid geld. Met name in Zuid-Holland in de gemeenten Rotterdam (€1,3 miljard), Den Haag (€680 miljoen) en omstreken rinkelt de kassa. Hoe dit geld het beste besteed kan worden zal waarschijnlijk onderwerp worden van intensief politiek debat. Verschillende gemeenten hebben al indicaties gegeven voor plannen, variërend van verduurzaming tot openbaar vervoer. Ook als de meest geschikte onderwerpen worden gekozen, moet de uitvoering juist zijn. In Rotterdam is het falen van het Warmtebedrijf Rotterdam een voorbeeld van hoe het niet moet.
Gevolgen klimaatbeleid
Sinds de gedwongen opsplitsing van energiebedrijven en energie-infrastructuur (energiebedrijven werden geprivatiseerd, maar de infrastructuur blijft in overheidshanden), zijn diverse energiebedrijven overgenomen door grote buitenlandse partijen. Essent werd overgenomen door het Duitse RWE, Nuon door het Zweedse Vattenfall en Eneco nu door het Japanse Mitsubishi. De vrees bestaat dat het Nederlandse klimaatbeleid daardoor minder grip krijgt op deze bedrijven.
Het grootste deel van de jaaromzet van Mitsubishi komt uit vervuilende mijnbouw, waaronder naar steenkool, koper en andere metalen. Ook handelt het veel in fossiele brandstoffen en investeert het in nieuwe kolencentrales. In Europa zijn de activiteiten van Mitsubishi echter veelal gericht op de ontwikkeling van duurzame energie, waarvoor het in meerdere projecten ook samenwerkte met Eneco. Het is de bedoeling deze koers voort te zetten.
Experts stellen dat het niet waarschijnlijk is dat het Japanse bedrijf de groene koers van het bedrijf zal willen veranderen, daar het bedrijf juist vanwege de duurzame koploperspositie interessant was voor de overname. Bovendien behoudt Eneco in principe veel vrijheid om eigen beslissingen te blijven nemen.
Ook minister Wiebes heeft kritische vragen vanuit de Tweede Kamer gepareerd: “De overheid regelt dat iedere partij zich voegt naar de doelen die wij gesteld hebben in het klimaatakkoord. We gaan niet op de knieën bij iedere aandeelhouder of-ie alsjeblieft iets nuttigs wil doen.”