Vorige week woensdag (8 april) verkreeg Vattenfall de benodigde natuurvergunning van de provincie Noord-Holland voor de bouw van een biomassacentrale bij Diemen. De biomassacentrale komt in de plaats van de huidige aardgascentrale op dezelfde locatie, grenzend aan de Amsterdamse wijk IJburg. Omdat de stikstofuitstoot lager zal zijn dan de bij de huidige centrale, werd de vergunningsaanvraag goedgekeurd.
De bouw van de biomassacentrale stuit op veel protest van omwonenden, zij vrezen onder andere voor een toename van de hoeveelheid fijnstof in de lucht. Een rechtszaak om de bouw tegen te houden staat op de planning voor in mei, als de coronamaatregelen dit toelaten. De start van de bouw laat sowieso nog even op zich wachten, tot de vergunningen onherroepelijk zijn geworden. Vattenfall verwacht dat de biomassacentrale in 2023 gereed zal zijn.
Tijdelijke oplossing
De huidige gasgestookte elektriciteitscentrale van Vattenfall bij Diemen en IJburg bestaat uit twee eenheden voor elektriciteit en een hulpwarmtecentrale. De temperatuur van de restwarmte die vrijkomt bij het opwekken van elektriciteit wordt verhoogd (WKK), zodat het lokale stadswarmtenet gevoed kan worden. Dit warmtenet ligt in delen van Diemen, Amsterdam-Oost en Almere, waar woningen het benutten voor ruimteverwarming.
Volgens Vattenfall is de vervangende biomassacentrale een tussenstap voor het CO2-vrij maken van de warmtevoorziening. Voor elektriciteit wordt ingezet op met name wind- en zonne-energie, maar voor warmte zijn op korte termijn geen vergelijkbare uitstoot-vrije middelen beschikbaar (zoals geothermie of duurzame waterstof). Met de biomassacentrale van max. 120 MWth hoopt Vattenfall tussentijds een forse CO2-reductie te bewerkstelligen ten opzichte van aardgas, waarna men geleidelijk andere uitstootvrije bronnen op het warmtenet aansluit. In 2040 hoopt Vattenfall CO2-vrij te zijn.
Lokaal is er verzet tegen de komst van de biomassacentrale. Men vreest voor een daling van de luchtkwaliteit, en twijfelt aan de duurzaamheid van biomassa. Na het toekennen van de omgevingsvergunning in september 2019, is hier beroep tegen aangetekend. Deze rechtszaak staat voorlopig gepland voor mei 2020.
Verzet tegen biomassa
Sinds vorig jaar is het verzet tegen het gebruik van biomassa in het algemeen toegenomen. Zoals ook bij de energiecentrale bij Diemen het geval zal zijn, wordt voor biomassacentrales van deze schaal en groter doorgaans hout als brandstof gebruikt. Bij de verbranding van hout komt net als bij fossiele brandstoffen CO2 vrij. Het verschil is dat deze CO2 tijdens de groei van de boom is opgenomen uit de atmosfeer en niet al miljoenen jaren onder de grond zit opgeslagen. Door aanplanting en groei van nieuwe bomen kan de CO2 die vrijkomt weer opnieuw worden opgenomen, zodat de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer in balans blijft. Om deze reden wordt biomassa doorgaans als duurzaam beschouwd.
In Nederland gelden voor het gebruik van biomassa als brandstof strenge regels die de duurzaamheid moeten waarborgen. Critici twijfelen of de controle op deze maatstaven voldoende is. Daarnaast hebben wetenschappers erop gewezen dat de heropnametijd van de vrijgekomen CO2 bij het kappen van volledige bomen decennia kan duren. Vattenfall belooft hout te importeren uit bossen die gerooid worden voor productie van meubels en andere hoogwaardige toepassingen, waarvan het laagwaardig restproduct wordt omgezet in houtpellets voor brandstofgebruik. Deze bossen moeten bovendien per saldo meer aanplanten dan rooien zonder andere landschappen aan te tasten, en de biodiversiteit moet behouden worden.
Bij het verbranden van hout komen ook fijnstof en stikstof vrij. Volgens Vattenfall zal de toename van fijnstof in de omgeving dankzij rookgasfilters slechts 0,004 microgram bedragen op het huidige totaal van 18.000 microgram per kubieke meter lucht. Daarnaast zal de stikstofuitstoot lager zijn dan die van de huidige aardgascentrale, omdat het vermogen van de centrale naar beneden gaat. Ook inclusief de stikstof die vrijkomt bij de bouw, zal de hoeveelheid stikstof minder worden. Dit is een van de redenen dat de natuurvergunning is verstrekt.
Nu het aardgasgebruik in Nederland moet worden teruggedrongen, neemt het aantal biomassacentrales toe. Warmtenetten die worden aangelegd om de CV-ketels in woningen te vervangen, benutten doorgaans restwarmte uit elektriciteitscentrales en afvalverbrandingsinstallaties, of warmte uit biomassacentrales. De mate van isolatie van bestaande bouw is vaak niet goed genoeg voor duurzamere maar lagere temperatuur warmte uit geothermie of restwarmte uit bijvoorbeeld datacenters. Bovendien zijn deze vormen van warmte vaak nog onvoldoende beschikbaar.