Afgelopen vrijdag bracht TenneT, beheerder van het landelijke elektriciteitsnet, haar jaarlijkse rapport uit over de verwachte leveringszekerheid voor de komende jaren (2018-2034). In de ‘Monitoring Leveringszekerheid 2019’ schrijft TenneT onder andere dat Nederland na 2025 afhankelijker wordt van import, om te kunnen garanderen dat er op ieder moment voldoende elektriciteit beschikbaar is. TenneT benadrukt daarom het belang om beleid dat de productiecapaciteit beïnvloed zoveel mogelijk af te stemmen met het buitenland.
Het rapport liet dit keer extra lang op zich wachten, meestal komen deze reeds aan het eind van het jaar uit. Nog steeds benadrukt TenneT dat er met name voor de periode na 2030 veel onzekerheid bestaat. Zowel de gas- als kolencapaciteit is dan sterk afgenomen, en het is nog niet zeker hoe dit door producenten en afnemers zal worden opgevangen.
Tot 2025 binnen de norm, daarna kwetsbaarder
Volgens de berekeningen van TenneT zijn er tot 2025 in ieder geval voldoende elektriciteitsproductiemiddelen beschikbaar in Nederland om aan de vraag te voldoen, ook bij meer extreme omstandigheden. Hierbij hanteert TenneT de norm dat er niet meer dan 4 uur per jaar minder stroom beschikbaar mag zijn dan er vraag naar is. Na 2025 neemt de kans op tekorten van langer dan 4 uur per jaar toe. Op dat moment moet mogelijk de Amercentrale (kolencentrale) haar deuren sluiten door een verbod op kolen, en in de jaren daarna neemt de gascapaciteit af. In 2030 mogen bovendien de laatste drie kolencentrales ook geen kolen meer verstoken, met zeer waarschijnlijk sluiting tot gevolg.
Hoewel TenneT stelt dat ook na 2030 gemiddeld genomen de norm van 4 uur per jaar niet wordt overschreden, zouden extremere jaren voor meer tekorten kunnen zorgen. Tot 2030 zouden hiervoor volgens de huidige gegevens voldoende exportmogelijkheden bestaan in het buitenland, daarna wordt het beeld echter onduidelijker.
Hoewel de kolen- en gascapaciteit afneemt, neemt het duurzame vermogen toe. Wind- en zonne-energie is echter niet regelbaar, zodat tekorten en overschotten veel frequenter kunnen voorkomen. Om dit adequaat op te lossen is volgens TenneT uitgebreidere samenwerking nodig met buurlanden, die vergelijkbare ontwikkelingen doormaken.
Bovendien neemt ook het elektriciteitsverbruik toe wegens elektrificatie (elektrische auto’s, warmtepompen, etc.). Om de toenemende vraag aan te kunnen, terwijl het vermogen om het aanbod hierop af te stemmen afneemt, wijst TenneT ook op het belang van flexibiliteit. Dit houdt in dat men aan de vraagkant meer rekening gaat houden met het beschikbare aanbod. Zo kunnen bepaalde fabrieken hun productie uitstellen tot de momenten dat er voldoende stroom beschikbaar is. Dit geldt ook voor het opladen van auto’s. Ook opslag van overschotten is van belang.
Buitenland verliest ook regelbaar vermogen
Nederland is met België, Luxemburg, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en Zwitserland verenigd in het Pentalateraal Energie Forum (PLEF). Middels dit forum worden gezamenlijke studies verricht naar de energievoorziening in de aangesloten landen. TenneT ziet een belangrijke rol weggelegd voor dit forum om ook een gezamenlijk energiebeleid te gaan vormen.
Ieder van deze landen richt zich afzonderlijk op het reduceren van de CO2-uitstoot in de energiesector, maar door de toenemende afhankelijkheid van import die dit met zich mee kan brengen wordt meer dan ooit van belang wat men over de grens doet.
In haar berekeningen is TenneT uitgegaan van de huidige gegevens over de productiecapaciteit in de buurlanden van Nederland. Directe buurlanden Duitsland en België hebben echter beleid gemaakt waarmee het regelbare vermogen sterk afneemt na 2030. Duitsland stopt uiterlijk 2038 geheel met kolen, en ook de kerncentrales worden gesloten. België stopt ook met kernenergie, en kampt nu reeds met ernstige productietekorten.
Daarmee neemt de zekerheid dat geïmporteerd kan worden uit deze landen, wanneer er in Nederland sprake is van een tekort, af. Bovendien kan een periode van weinig wind en zon (een Dunkelflaute) zich ook over deze hele regio van Europa gelijktijdig voordoen. In dat geval zou er zich zonder voldoende reservecapaciteit een ernstig internationaal stroomtekort voordoen.