Ieder jaar brengt landelijke netbeheerder TenneT een rapport uit over de verwachte leveringszekerheid van elektriciteit in de komende 15 jaar. Het Nederlandse elektriciteitsproductiepark staat in de komende jaren voor een grote omslag van voornamelijk thermisch, regelbaar vermogen naar voornamelijk op wind en zon gebaseerd energievermogen, wat extra lading geeft aan de verwachtingen van TenneT.
De belangrijkste conclusie van TenneT dit jaar is dat de leveringszekerheid op korte termijn is gegarandeerd, mede dankzij opnieuw in gebruik genomen gascentrales en uitgebreide internationale verbindingen. Op de midden- tot lange termijn is er meer onduidelijkheid, omdat de Nederlandse elektriciteitsvoorziening dan in belangrijkere mate samenhangt met de internationale energiemarkt, waar de ontwikkelingen lastiger te voorspellen zijn.
Gascentrales uit de mottenballen
TenneT heeft berekend dat het thermische productievermogen in Nederland van 22,4 GW nu naar 17,6 GW in 2033 zal afnemen. Het vermogen van elektriciteit uit zon, wind en water gezamenlijk zal daarentegen toenemen van 7,1 GW naar 36,1 GW (waarvan de helft wind en de helft zon). In 2025 zal duurzame capaciteit iets meer dan de helft van de totale capaciteit innemen. Daarmee wordt de maximale productiecapaciteit groter, maar gezien de aard van energie uit wind en zon, dat afhankelijk is van de weersomstandigheden, betekent dit niet dat deze capaciteit op ieder moment bereikt kan worden. De kans op momenten dat er minder elektriciteit opgewekt kan worden dan nu neemt juist toe.
In de vorige monitoring leveringszekerheid stelde TenneT daarom dat Nederland na 2020 mogelijk afhankelijk wordt van de import van stroom uit het buitenland. In het nieuwe rapport stelt TenneT deze voorspelling bij naar 2025. Dit heeft mede te maken de veranderde marktsituatie voor gascentrales, waardoor het aantrekkelijk wordt om gascentrales die nu ‘in de mottenballen’ staan (buiten gebruik wegens te weinig rendabiliteit) weer in gebruik te nemen. In 2020 wordt bijvoorbeeld de Clauscentrale bij Maasbracht weer geactiveerd.
TenneT heeft laten onderzoeken hoe waarschijnlijk het is dat marktprikkels de komende jaren voor meer ‘deconservering’ van gasgestookt vermogen gaan zorgen. De resultaten van dat onderzoek zijn overwegend positief, maar plaatst daarbij de kanttekening dat de politiek dan wel voor een gunstig investeringsklimaat moet zorgen. TenneT is overigens geen voorstander van een capaciteitssysteem zoals dat in sommige andere landen is gerealiseerd. Dit zou investeringen in duurzame en/of innovatieve alternatieven remmen.
Elektriciteitsmarkt moet in toenemende mate in internationale context worden bezien
De technische import- en exportcapaciteit van elektriciteit groeit de komende jaren met 60% (van 5,5 GW nu naar 9,1 GW in 2025) dankzij verbeterde internationale verbindingen. De uitbreiding van deze verbindingen wordt noodzakelijk geacht omdat de opbrengsten uit weersafhankelijke energiebronnen sterk zullen fluctueren. Tekorten en overschotten kunnen zo per regio beter worden verdeeld.
Dit betekent tegelijkertijd dat ontwikkelingen van de energiemarkten in het buitenland een steeds grotere invloed zullen hebben op de Nederlandse leveringszekerheid. TenneT adviseert de politiek daarom om deze buitenlandse ontwikkelingen nauwer in de gaten te houden en te betrekken bij het eigen beleid. Buitenlandse context is iets wat in de onlangs overeengekomen Klimaatwet bijvoorbeeld niet tot uiting kwam.
Door de toenemende afhankelijkheid van buitenlandse productie op de lange termijn, bestaat er op diezelfde termijn veel onduidelijkheid over de Nederlandse leveringszekerheid. Het thermische vermogen in Nederland zal afnemen, maar dit geldt ook voor veel andere landen, zodat import minder vanzelfsprekend kan zijn. In Duitsland stopt men met kernenergie, in Belgiƫ ligt dit ook in de lijn der verwachting. Ook (bruin/steen)koolcentrales moeten mogelijk in diverse landen sluiten. Hoeveel gasgestookte centrales weer rendabel worden is ook afhankelijk van de internationale marktontwikkelingen en het investeringsklimaat. De Europese energiemarkt is daarnaast hybride, sommige landen geven capaciteitsvergoedingen terwijl andere landen voor een energy-only markt kiezen. Ontwikkelingen op dat gebied in andere landen oefenen invloed uit op de Nederlandse situatie.
Om de toekomstige ontwikkelingen beter in een internationale context te kunnen voorspellen werkt TenneT samen met netbeheerders uit buurlanden in het Pentalaterale Energieforum. Met een samen ontwikkeld probalistisch model wordt getracht om onder meer de impact van een groter aandeel weersafhankelijke energiebronnen in Europa beter in kaart te brengen.