Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) meldt dat het energieverbruik in Nederland in 2019 ongeveer gelijk is gebleven ten opzichte van 2018. Wel zijn er duidelijke verschillen te zien in de verbruikte brandstoffen. Het aandeel steenkool daalde bijna met een kwart ten opzichte van een jaar eerder, terwijl het aardgasverbruik juist steeg. In toenemende mate is dat aardgas afkomstig uit het buitenland, nu men de winning in Groningen grotendeels stopt.
Aardgas verdringt kolen
Het totale energieverbruik in Nederland was in 2019 3080 petajoule (t.o.v. 3089 in 2018). Daarvan werd 270 petajoule opgewekt met steenkool; een daling van 22% ten opzichte van een jaar eerder. Het is het vierde jaar op rij dat de energieproductie met steenkool afneemt, waardoor het zich nu op het laagste niveau sinds 2000 bevindt.
In 2014 en 2015 nam het kolenverbruik sterk toe door de ingebruikname van drie nieuwe kolencentrales. De daling gedurende de afgelopen jaren heeft twee oorzaken: er werden meerdere oudere kolencentrales gesloten en er is sinds vorig jaar veel concurrentie van aardgascentrales.
Het meest recent werd eind vorig jaar werd de Hemwegcentrale in Amsterdam gesloten, na invoering van de Wet verbod op kolen bij elektriciteitsproductie. Voor de resterende vier kolencentrales geldt het verbod vanaf 2025 of 2030.
Verder lag in 2019 de aardgasprijs laag en was de CO2-prijs juist hoog, waardoor er meer momenten waren waarop energie uit aardgas voordeliger was. Aardgas was in 2019 met 1356 petajoule goed voor 44% van het totale energieverbruik, bijna 100 petajoule meer dan in 2018.
Daar staat tegenover dat de aardgaswinning in Nederland met 150 petajoule afnam naar 1010 petajoule, een daling van 13 procent. De aardgaswinning in Nederland neemt al meerdere jaren af door de geleidelijke stop van de winning in het Slochterenveld in Groningen, na een reeks aardbevingen in die regio.
Het aanbod aardgas wordt aangevuld vanuit het buitenland. In 2018 werd er voor het eerst meer aardgas ingevoerd dan uitgevoerd, in 2019 is dit invoersaldo verder toegenomen naar 340 petajoule. Het merendeel van dit ingevoerde gas was met schepen ingevoerd LNG (vloeibaar) gas. Het aardgas dat via pijpleidingen werd ingevoerd nam niet noemenswaardig toe.
Fossiele brandstoffen verzorgen 90% van energieverbruik
Na aardgas was aardolie de meest gebruikte brandstof in 2019. Wel daalde het aardolieverbruik met 4% ten opzichte van 2018 tot ongeveer 1120 petajoule. Er waren afnames van verbruik in de kunststofsector en de luchtvaart. Aardolieverbruik in het wegverkeer bleef nagenoeg gelijk.
Aardgas, steenkool en aardolie zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor 90% van het totale energieverbruik. De overige 10% bestaat uit hernieuwbare energie, kernenergie, netto elektriciteitsinvoer en afvalverbranding. Sinds 2010 is het aandeel van deze categorieën met slechts 4% toegenomen.
Klimaatdoelen 2030 ver weg
De klimaatdoelen zoals afgesproken in het VN-Klimaatakkoord van Parijs zijn dit jaar ingegaan. De voornaamste afspraak is een reductie van minimaal 40% van de uitstoot van broeikasgassen binnen de Europese Unie ten opzichte van 1990. Nederland geeft uitvoering aan die afspraak door nationaal een reductie van 49% na te streven met de eigen Klimaatwet.
In het Klimaatakkoord zijn afspraken gemaakt met de betrokken sectoren over hoe men dit denkt te gaan bereiken. Ook is de staat in het Urgenda-vonnis verplicht om reeds eind dit jaar een reductie van 25% te hebben bewerkstelligd. Het wordt al een grote uitdaging om dit jaar aan die doelstelling te voldoen.
Een groot deel van de uitstoot van broeikasgassen komt voort uit het energieverbruik, dat dus nog vrijwel geheel wordt gevoed met fossiele brandstoffen. Met name op elektriciteitsgebied wordt grootschalig ingezet op windmolen- en zonneparken als uitstootvrije vervanging van fossiele elektriciteitscentrales. Het grootste deel van het energieverbruik bestaat echter uit warmteopwekking en transportbrandstoffen.
Met name in de scheepvaart en luchtvaart blijkt uitstootvrije aandrijving lastig te realiseren. Op warmtegebied werkt men aan de Warmtewet 2, die vanaf 2022 een helder kader moet scheppen waarmee de uitrol van warmtenetten binnen gemeenten een boost moet krijgen. Grootschalige vervanging van CV-ketels door warmtenetten vormt een uitdaging door de grotere complexiteit van warmte.
Naast energie-opwekking worden fossiele brandstoffen ook veelvuldig gebruikt voor andere toepassingen, zoals kunstmest- of kunststofproductie.