Door een op 17 december in de Staatscourant gepubliceerde wetswijziging moet álle consumptie van elektriciteit sinds 1 januari 2020 voorzien zijn van een bewijsstuk van de herkomst. Dit bewijsstuk bestond reeds voor hernieuwbare energie, in de vorm van een ‘Garantie van Oorsprong (GvO)’. Met de wetswijziging moet voortaan ook niet-hernieuwbaar opgewekte energie voorzien worden van een dergelijk bewijsstuk, wat in dit geval een ‘Certificaat van Oorsprong’ (CvO) wordt genoemd. Daarmee zou voortaan alle geconsumeerde elektriciteit in Nederland te herleiden zijn.
De administratie van GvO’s en CvO’s wordt in Nederland bijgehouden door Certiq, op de uitvoering wordt toezicht gehouden door de Autoriteit Consument en Markt.
Onduidelijkheid bij niet-netlevering
Rondom de wetswijziging bestond nog enige onduidelijkheid over de verplichtingen bij een directe lijn tussen de elektriciteitsbron en de gebruiker. In zo’n geval wordt de elektriciteit dus niet ingevoerd in het landelijke elektriciteitsnet, maar wordt de elektriciteit alleen lokaal opgewekt voor een lokaal systeem, met bijvoorbeeld een WKK-installatie.
Inmiddels is duidelijk geworden dat het verkrijgen van een GvO of CvO in een dergelijk geval ook een mogelijkheid is, maar geen verplichting. Wel wordt er onderscheid gemaakt tussen CvO’s voor netlevering of niet-netlevering.
Nu alle vormen van elektriciteitsopwekking door GvO’s of CvO’s worden gedekt, kunnen elektriciteitsleveranciers in hun stroometikettering precies inzichtelijk maken hoe hun stroom is opgewekt. Op basis hiervan kunnen de afnemers bepalen bij welke leverancier zij stroom willen afnemen. In plaats van slechts het onderscheid duurzaam / niet-duurzaam, kan men nu ook besluiten liever gebruik te maken van een groter deel nucleair of met aardgas opgewekte energie, dan elektriciteit die grotendeels met steenkool of bruinkool is opgewekt.
Sjoemelstroom
Een Garantie van Oorsprong of Certificaat van Oorsprong wordt uitgereikt per 1000 kWh opgewekte elektriciteit. Dit bewijsstuk is daarna echter ook los te koppelen van de elektriciteit waarmee de certificering is verdiend. Uitgangspunt is dat alle elektriciteit toch gemengd door elkaar in het (inter)nationale hoogspanningsnet terecht komt. Zolang de leverancier maar evenveel certificaten bezit en laat afschrijven als het in haar stroometikettering vermeld, is duidelijk dat de genoemde soorten elektriciteit in ieder geval ergens zijn opgewekt.
Het systeem met uitsluitend GvO’s heeft echter ook geleid tot situaties waarin men overschotten aan GvO’s uit andere landen in Nederland op grijze stroom ‘plakten’, zodat de consumenten de indruk kregen uitsluitend duurzame stroom te gebruiken, maar daadwerkelijk alles door vervuilende energiebronnen werd opgewekt. Het bekendste voorbeeld is Noorwegen, waar men vrijwel alle stroom met waterkracht opwekt. Dit is algemeen bekend bij de bevolking, zodat men daar geen belang hecht aan Garanties van Oorsprong bij hun afgenomen stroom. Al deze GvO’s werden vervolgens aan het buitenland verkocht, waaronder Nederland, zodat men de hier opgewekte grijze stroom als groen kon verkopen. Op deze manier leidden GvO’s niet tot stimulering van meer duurzame elektriciteitsopwekking.
Later is men hier al meer op gaan letten, door bijvoorbeeld te vermelden uitsluitend GvO’s uit Nederland te gebruiken. Toch meldt Certiq dat in 2019 nog steeds 40 TWh van de 57 TWh aan GvO’s in Nederland uit het buitenland afkomstig is. In totaal werd er voor 120 TWh aan elektriciteit geconsumeerd in Nederland, het daadwerkelijke aandeel groen opgewekte elektriciteit in Nederland is echter minder dan een kwart.
Overigens verbloemen ook GvO’s die uitsluitend uit Nederland afkomstig zijn, dat deze leveranciers ook op bepaalde momenten nog grijze stroom leveren. GvO’s zijn namelijk 12 maanden houdbaar na het moment van verkrijgen, dit betekent dat tekorten aan groene stroom op bepaalde momenten over een heel jaar gezien nog ingehaald kunnen worden. Consumenten krijgen hierdoor de indruk dat men bijvoorbeeld het hele jaar door op ieder moment windenergie heeft gebruikt, terwijl men op de momenten dat het niet waaide gewoon fossiele stroom gebruikte.
European Energy Certificate System
Het systeem van GvO’s wordt Europees beheerd door de Association of Issuing Bodies, onder het European Energy Certificate System. Het is niet bekend of ook de CvO’s voor grijze stroom onder een dergelijk Europees systeem gaan vallen. Dit zou namelijk betekenen dat in het voorbeeld hierboven, de Noorse waterkrachtcentrales certificaten voor grijze stroom moeten aankopen, als zij hun GvO’s willen verkopen.