De EU werd het gisteren eens over een pakket strenge sancties tegen Rusland en bepaalde Russische of bij het Russische regime betrokken individuen. Onder de sancties zullen ook maatregelen vallen die de energiesector treffen, maar de exacte invulling moet nog bekend gemaakt worden. De Verenigde Staten hebben bewust de energiesector ontzien in hun eigen pakket sancties tegen Rusland.
Rusland is een belangrijke exporteur van fossiele brandstoffen, zodat sancties op dit gebied niet alleen Rusland maar ook de inkopende landen raken. De aardgas- en olieprijzen zijn als gevolg van de Russische invasie van Oekraïne inmiddels weer flink gestegen.
EU-sancties jegens Russische energiesector
Gisteren werden de EU-lidstaten het eens over een pakket ‘zeer strenge’ sancties jegens Rusland, als reactie op de invasie van buurland Oekraïne. Deze sancties hebben betrekking op “de financiële sector, de energie- en de vervoerssector, goederen voor tweeërlei gebruik, exportcontrole en exportfinanciering, het visumbeleid, aanvullende lijsten van Russische personen en nieuwe criteria voor plaatsing op de lijst”.
Er moet nog bekend gemaakt worden hoe deze sancties precies ingevuld gaan worden. Wel werd bekend gemaakt dat er over het mogelijk zwaarste economische middel, uitsluiting van betalingssysteem SWIFT, nog een enigheid was bereikt.
Voor Rusland, dat een relatief kleine economie heeft, vormen aardgas en aardolie een belangrijke inkomstenbron. Tegelijk steunt de EU voor 40% van het aardgasgebruik op import uit Rusland. Maatregelen die deze handel beperken, raken daarmee alle betrokken partijen.
VS terughoudend, certificering Nordstream 2 niet uitgegeven
Op sommige gebieden zijn al sancties genomen die de Russische energiesector raken. Zo kondigde de Duitse bondskanselier Scholz aan voorlopig geen goedkeuring te zullen geven voor de ingebruikname van Nordstream 2. Deze onlangs voltooide gaspijpleiding tussen Duitsland en Rusland biedt Rusland de mogelijkheid nog meer aardgas aan Europa te leveren, zonder tussenkomst van bepaalde Oost-Europese landen. Duitsland, dat alle kolen- en kerncentrales gaat sluiten, wordt in steeds grotere mate afhankelijk van aardgas, zodat dit een gevoelig besluit is voor ook Duitsland zelf.
Intussen worden door Europa ook op lokaal niveau soms maatregelen genomen tegen Russische energiebedrijven. Zo speelt Duitse voetbalclub Schalke voorlopig niet meer met sponsor Gazprom op het shirt. In verschillende Nederlandse gemeenten roept men ook op om samenwerkingen met Gazprom op te schorten.
De VS, een belangrijke importeur van aardolie uit Rusland, heeft in het eigen sanctiepakket de energiesector zoveel mogelijk ontzien. Hiermee hoopt het land te voorkomen dat onder andere de olieprijzen nog verder oplopen.
Gevolgen op langere termijn
Het is afwachten hoe de energieprijzen zich op langere termijn zullen ontwikkelen naarmate de oorlog in Oekraïne voortduurt en/of maatregelen jegens en vanuit Rusland aanhouden. Duitsland heeft onlangs beloofd Duitse burgers te gaan compenseren voor de verder oplopende energieprijzen. Nederland heeft een dergelijk besluit (bovenop de al eerder ingevoerde compensatie) nog niet genomen.
De stijgende prijzen hebben niet alleen een direct effect, ook indirect zorgt het ervoor dat andere producten duurder worden, en dat daarmee de inflatie toeneemt. Sterk stijgende inflatie was al een probleem in de wereldeconomie voordat de oorlog uitbrak.
Voor de leveringszekerheid zijn de gevolgen ook nog onduidelijk. De gasvoorraden zijn kleiner dan ooit, terwijl de afhankelijkheid van aardgas door het sluiten van andere regelbare productiemiddelen, zoals kolencentrales en kerncentrales, in veel Europese landen toeneemt. Wind- en zonne-energie zijn in de meeste landen nog niet (altijd) toereikend, zeker niet op het gebied van verwarming en industrie.
Diversificatie van regelbare energieproductie, door bijvoorbeeld bouw van nieuwe kerncentrales of langer openhouden van bestaande kolencentrales, komt door de recente ontwikkelingen mogelijk (prominenter) op het politieke programma.