Amsterdams afvalverwerkingsbedrijf AEB moest in juli noodgedwongen vier van de zes verbrandingsovens stilleggen wegens dreigende risico’s voor de medewerkers en de omgeving. Het kan nog maanden duren voordat ze weer ingeschakeld kunnen worden.
Intussen is er onvoldoende capaciteit om het Amsterdamse afval te verwerken, zodat er noodgedwongen vuilstortplaatsen gecreëerd moeten worden op diverse locaties in het land. Er wordt inmiddels gezocht naar een geschikte plek voor een derde stortplaats.
Het grotendeels uitvallen van de verbrandingsovens van AEB levert niet alleen problemen op voor de afvalverwerking, middels een warmtenet zijn ook vele woningen van de warmte die bij de verbranding vrijkomt afhankelijk. Er moeten nu andere oplossingen worden gezocht om tijdelijk de warmtevoorziening over te nemen, met name tijdens de komende wintermaanden.
Gemeenten en warmtenetten een ongelukkige combinatie
Veel gemeenten hebben in het kader van de energietransitie zich ten doel gesteld om voor 2050 (soms nog eerder) volledig aardgas-vrij te zijn bij de verwarming van woningen. Met name voor bestaande bouw zijn warmtenetten een voornaam alternatief, wegens de dure isolatiemaatregelen die vaak nodig zijn om woningen geschikt te maken voor andere alternatieven zoals warmtepompen.
Hoewel warmtenetten een nuttig gebruik van restwarmte mogelijk maken en daarbij het gebruik van aardgas terugdringen, is er ook regelmatig kritiek. Zo is er meestal geen vrije keuze mogelijk voor de warmteleverancier en zijn de prijzen gekoppeld aan die van gas, die momenteel stijgt door onder meer hogere belastingen. Ook zijn er binnen verschillende gemeenten grote problemen met de lokale warmtenetten ontstaan door het gevoerde beleid, waaronder in de grootste steden Amsterdam en Rotterdam.
De gemeente Rotterdam is door een gesloten overeenkomst met een lokale afvalverwerker reeds vele miljoenen (tot €200 miljoen) kwijt, omdat er onvoldoende afzet is gerealiseerd voor de ingekochte warmte. In de hoop het eigen Warmtebedrijf Rotterdam te redden zijn er nu zelfs plannen om warmte uit Rotterdam naar Leiden te vervoeren door de aanleg van een dure en ingewikkelde verbinding, terwijl men in Leiden reeds over de benodigde restwarmte beschikt. De kans bestaat dat dit plan geen doorgang vindt, waarna een faillissement van het warmtebedrijf reëel is.
Ook in Amsterdam staat de gemeente garant voor de verwarming van 35.000 woningen, middels het inmiddels verzelfstandigde Afval Energie Bedrijf (AEB). Hoewel de afvalverwerker is verzelfstandigd, is de gemeente nog steeds verantwoordelijk voor de levering van de warmte. Door de huidige problemen met de ovens, ontstaan door ernstige nalatigheid op het gebied van kwaliteit en onderhoud, moet de gemeente nu miljoenen besteden aan het opvangen de problemen met de afvalverwerking en de warmtelevering.
Van gas naar diesel
Nederland kampte lange tijd met een overcapaciteit voor de verwerking van afval, om die reden werd veel buitenlands afval geïmporteerd om hier te verbranden. De warmte die dit oplevert kon vervolgens worden gebruikt voor het opwekken van elektriciteit en/of warmte. Nu de belangrijkste afvalverwerker van Amsterdam het grootste deel van de capaciteit voor langere tijd kwijt is, is de capaciteit elders in het land nodig om het Amsterdamse afval te verwerken. Daarmee moet de import van buitenlands afval worden teruggeschroefd. Hier dient wel een financiële compensatie tegenover te staan, wegens de bestaande contracten.
Het uitbesteden van de afvalverwerking is nog niet voldoende gebleken, ook zijn er inmiddels twee nieuwe vuilstortplaatsen geopend en wordt een derde locatie gezocht. Vuilstort is schadelijker dan verbranding wegens het vrijkomen van onder meer methaan, een zeer sterk broeikasgas.
Intussen kan er ook geen warmte worden geleverd met de afvalverbrandingsinstallatie van AEB, dit blijft waarschijnlijk zo tijdens de komende winter. Om de aangesloten woningen toch van warmte te kunnen voorzien wordt er gebruik gemaakt van dieselgeneratoren, waarvan er reeds twee operationeel zijn. Daarmee maakt het warmtenet momenteel gebruik van een meer vervuilende brandstof dan de gasaansluitingen die het zou moeten vervangen.