Op dinsdag 19 mei hebben Nederland en Duitsland een intentieverklaring ondertekend voor aandeelhouderschap van Duitsland in netbeheerder TenneT. TenneT is de beheerder van het landelijke hoogspanningsnet in Nederland en een groot deel van Duitsland, en nu volledig in handen van de Nederlandse staat.
Door de energietransitie zijn de komende jaren miljardeninvesteringen nodig in het hoogspanningsnet. Met Duitsland als mede-aandeelhouder zou de Duitse staat een deel van deze kosten op zich kunnen nemen. Over de voorwaarden van een eventueel aandeelhouderschap van Duitsland wordt vanaf nu onderhandeld.
Investering van €40 tot €50 miljard nodig, waarvan 70% in Duitsland
Voor de periode 2020-2029 schat TenneT dat er voor in totaal €40 tot €50 miljard geïnvesteerd moet worden. Daarvan is 30% nodig voor Nederland, en 70% voor het Duitse deel.
Het grootste deel van het benodigde bedrag kan door TenneT zelf worden opgebracht, maar naar schatting €5,3 miljard aan extra eigen vermogen moet worden bijgelegd door de aandeelhouders (op dit moment alleen de Nederlandse staat). Dit bedrag kan nog hoger of lager uitvallen op basis van verschillende ontwikkelingen.
Er is naar meerdere opties voor het aantrekken van kapitaal gekeken, maar het betrekken van Duitsland heeft voor de Nederlandse staat de voorkeur. TenneT is de grootste netbeheerder in Duitsland, met een hoogspanningsnet dat loopt van Denemarken tot Oostenrijk. Wanneer Duitsland niet wordt betrokken, of een andere optie komt niet rond, moet de Nederlandse staat ook kapitaal storten voor het Duitse deel van het hoogspanningsnet. Duitsland heeft laten weten interesse te hebben in een mogelijk mede-aandeelhouderschap.
In onderhandelingen moet de komende tijd meer duidelijk worden over de gewenste vorm van het aandeelhouderschap. Een van de uitgangspunten is dat beide landen alleen bijdragen aan het deel van investeringen dat voor hun eigen land bestemd is. Daarnaast moeten de publieke belangen (leveringszekerheid, betaalbaarheid, duurzaamheid) van beide landen geborgd worden. In het eerste kwartaal van 2021 hoopt men tot een akkoord te komen.
Ingrijpende verandering van elektriciteitsnet
De energietransitie bezorgt TenneT een veel grotere investeringsopgave dan gebruikelijk. Naast onderhoud moet op veel plekken de capaciteit worden uitgebreid om alle nieuwe aangesloten windmolens en zonnepanelen te kunnen faciliteren. Daarnaast zijn er meer vormen van back-up nodig, waaronder opslag, om pieken en dalen in de elektriciteitsopwekking door duurzame bronnen op te kunnen vangen. Tot slot moeten internationale verbindingen worden uitgebreid om de import- exportcapaciteit te vergroten.
In het traditionele elektriciteitsnet is sprake van een duidelijke hiërarchie met een relatief klein aantal centrale elektriciteitscentrales die het merendeel van de elektriciteitsopwekking op zich nemen. Via steeds kleinere vertakkingen wordt de stroom naar de gebruikers verspreid.
Met de bouw van windmolens en zonneparken krijgt het elektriciteitsnet een meer gedistribueerde vorm, waarbij de locaties elektriciteitsopwekking kleinschaliger en meer verspreid zijn. Het hoogspanningsnet is hier niet op ingericht, waardoor er op verschillende plekken congestie ontstaat. Naast een verwachte toename van het elektriciteitsverbruik door elektrificatie, is uitbreiding van de capaciteit hierdoor nodig.
Ook wordt de opwek van elektriciteit grilliger en minder stuurbaar. Door weersafhankelijke opwekkingsmiddelen lopen pieken en dalen in aanbod niet meer gelijk met de vraag. Om de netbalans te bewaren zijn middelen nodig om dit zo goed mogelijk op te vangen, namelijk import- en export, opslag en reservecapaciteit.