De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) heeft een Demonstratie Energie- en Klimaatinnovatie-subsidie (DEI+) van 3,6 miljoen euro toegekend aan het project PosHYdon. PosHYdon wordt het eerste offshore platform ter wereld gericht op de productie van groene waterstof. Hiervoor wordt een voormalig olie- en gasplatform van Neptune Energy (Q13A-A), ca. 13 kilometer voor de kust van Scheveningen in de Noordzee, omgebouwd tot waterstoffabriek.
PosHYdon is een pilotproject van een consortium dat momenteel bestaat uit NEL Hydrogen, InVesta, Hatenboer, Iv-Offshore & Energy, Emerson Automation Solutions, Nexstep, TNO, Neptune Energy, Gasunie, Noordgastransport, NOGAT, DEME Offshore, TAQA en Eneco. Het project kreeg in 2019 de Innovation of the Year-award van de Oil & Gas Council.
Hergebruik bestaande infrastructuur
Er worden momenteel veel offshore windparken gerealiseerd in de Noordzee. Op de langere termijn wordt wind van zee de voornaamste elektriciteitsbron van Nederland. Het transport van de aldaar opgewekte elektriciteit naar land is echter kostbaar.
Daarentegen bestaat er in de Noordzee al veel infrastructuur voor de verwerking en het transport van aardgas. Deze gaswinning wordt voor een deel afgebouwd. Door (een deel) van de offshore windstroom in te zetten voor waterstofproductie middels elektrolyse, kan de opgewekte energie in de vorm van waterstof over de bestaande gasinfrastructuur worden getransporteerd en opgeslagen.
Daar staat tegenover dat een waterstoffabriek op zee complexer en duurder is dan op land, zodat het pilotproject moet uitwijzen of de kostenbesparingen voor nieuwe infrastructuur opwegen tegen de extra kosten die offshore waterstofproductie met zich meebrengt.
Groene waterstof
Waterstof is een belangrijke chemische grondstof in diverse productieketens, o.a. kunstmestproductie. Vrijwel alle waterstof wordt op dit moment geproduceerd door deze uit aardgas te halen. Dit proces veroorzaakt de uitstoot van broeikasgassen, waardoor deze vorm van waterstof ‘grijs’ wordt genoemd.
Waterstof is, zoals de naam doet vermoeden, ook een belangrijk component van water. Door middel van elektriciteit kan water worden gescheiden in waterstof en zuurstof (elektrolyse). Als de elektriciteit die hiervoor wordt gebruikt duurzaam is opgewekt, is dit een schoon proces, en wordt de waterstof ‘groen’ genoemd.
Overigens is elektrolyse met duurzame energie niet de enige methode om groene waterstof te produceren; dit geldt voor alle productiemethoden waarbij netto geen broeikasgassen vrijkomen en geen fossiele brandstoffen worden gebruikt. Waterstof waarbij wel aardgas wordt gebruikt voor de productie, maar waarbij de broeikasgassen worden afgevangen, noemt men ‘blauwe’ waterstof.
Waterstof is naast chemische grondstof ook geschikt als duurzame brandstof: bij verbranding komt veel energie vrij zonder schadelijke uitstoot. Verwacht wordt dat deze functie van waterstof belangrijker zal worden als gevolg van de energietransitie. Waterstof kan zo gebruikt worden om overschotten van duurzaam opgewekte elektriciteit op te slaan voor later gebruik. Naast opslag is het ook eenvoudiger om te vervoeren over lange afstanden dan elektriciteit.
Eerst industrie, daarna rest
Bij de omzetting van elektrische energie naar waterstof en vervolgens weer naar elektrische of andersoortige energie gaat altijd een deel van de oorspronkelijke energie verloren. Wanneer mogelijk, heeft het in dit geval daarom altijd de voorkeur om de elektrische energie direct in te zetten.
Dit is de reden dat men bij waterstofproductie als energiedrager met elektrolyse vooral denkt aan het gebruik van elektriciteitsoverschotten, die ontstaan wanneer er veel wind staat maar er op dat moment relatief minder vraag naar elektriciteit bestaat. Overigens bestaan er nog veel vragen over dit mogelijke businessmodel, bijvoorbeeld of een elektrolyser die maar een deel van de tijd werkt rendabel is, en of er niet veel concurrentie zal komen voor deze zeer goedkope stroomoverschotten.
Als waterstof niet als energiedrager wordt beschouwd, maar als chemische grondstof (waar nu het overgrote deel van het gebruik op is gericht), dan biedt elektrolyse wel al veel mogelijkheden om het waterstofgebruik in de industrie te verduurzamen. Als alle aardgas die momenteel wordt gebruikt voor de waterstofproductie wordt vervangen door groene waterstof, levert dit veel emissiereducties op en een verminderde afhankelijkheid van aardgas. Het ligt daarom voor de hand om alle duurzaam geproduceerde waterstof in eerste instantie hiervoor in te zetten.
De proeffabriek van PosHYdon krijgt een capaciteit van 1 MW en zal in 2022 operationeel worden. Elke duurzaam geproduceerde kilogram waterstof bespaart tien kilo CO2 ten opzichte van de waterstof geproduceerd uit aardgas. Als het project rendabel blijkt, zal het een springplank zijn naar grotere, vergelijkbare projecten.