De leveringszekerheid van energie in Nederland staat onder druk door de transitie naar een duurzamer energiesysteem. Recente rapporten van TenneT onderstrepen (na jaren van bagatellisering van het probleem) inmiddels de structurele uitdagingen op het gebied van netcapaciteit, energieopslag en afhankelijkheid van weersafhankelijke energiebronnen. Daarnaast waarschuwen andere marktpartijen zoals Netbeheer Nederland, Vattenfall en Eneco voor knelpunten in infrastructuur en beleidsmatige belemmeringen.
Balans tussen vraag en aanbod
Het Nederlandse energiesysteem bevindt zich in een kritieke overgangsfase. TenneT wijst er terecht op dat de groeiende afhankelijkheid van hernieuwbare energiebronnen leidt tot volatiliteit in het elektriciteitsnet. De beschikbaarheid van wind- en zonne-energie fluctueert, wat de noodzaak vergroot voor aanvullende flexibiliteitsopties zoals energieopslag en vraagsturing. Volgens Netbeheer Nederland is de druk op het net „op sommige locaties nijpend” en vormt dit een bedreiging voor de stabiele energievoorziening.
Eneco stelt in een recent rapport dat er „urgente investeringen nodig zijn in netuitbreiding en opslagtechnologieën om aan de groeiende elektriciteitsvraag te voldoen.” Vattenfall benadrukt daarbij dat de markt „meer duidelijkheid en consistent beleid nodig heeft om de energie-infrastructuur robuust te houden.”
Afhankelijkheid van gas en internationale energiehandel
De afbouw van de gaswinning in Groningen heeft Nederland gedwongen tot een hogere afhankelijkheid van geïmporteerd vloeibaar aardgas (LNG), een ontwikkeling die zorgt voor onzekerheden in de leveringszekerheid, aangezien LNG-markten worden beïnvloed door geopolitieke spanningen en concurrentie met andere afnemers zoals Azië. Shell benadrukt op haar beurst dat „diversificatie van gasimporten essentieel is om energiezekerheid te waarborgen, vooral in de wintermaanden.”
Beleidsopties en mogelijke maatregelen
- Versnelling van netuitbreidingen – Het stroomlijnen van vergunningprocedures en versnelde investeringen in netcapaciteit.
- Diversificatie van energiebronnen – Naast hernieuwbare energie moeten alternatieve stabiele bronnen zoals kernenergie en geothermie worden ontwikkeld.
- Opschaling van opslagtechnologieën – Vergroting van de capaciteit voor batterij- en waterstofopslag om fluctuaties te dempen.
- Versterking van Europese energie-integratie – Verdere samenwerking met buurlanden om leveringszekerheid te garanderen via onderlinge verbindingen.
Beperkingen van het elektriciteitsnet en netcongestie
Een van de meest urgente uitdagingen is de overbelasting van het elektriciteitsnet. Netcongestie leidt tot beperkingen bij de aansluiting van nieuwe duurzame energieprojecten en dwingt tot inperkingen in de transportcapaciteit. Netbeheer Nederland stelt dat „de snelheid waarmee het net moet worden uitgebreid, de huidige uitvoeringscapaciteit overstijgt.”
Vattenfall waarschuwt bovendien dat „een gebrek aan transportcapaciteit de duurzame energietransitie kan vertragen en de betrouwbaarheid van de energievoorziening onder druk kan zetten.” Volgens Netbeheer Nederland zijn versnellingen in vergunningsprocedures en grootschalige investeringen nodig om de leveringszekerheid te waarborgen.
Noodzaak van energieopslag en flexibele oplossingen
Om de pieken en dalen in elektriciteitsproductie en -vraag beter op te vangen, is een substantiële uitbreiding van energieopslagcapaciteit noodzakelijk. Eneco pleit voor „meer investeringen in grootschalige batterijsystemen en innovatieve opslagoplossingen om het aanbod beter af te stemmen op de vraag.” Waar batterijopslag en waterstofproductie door TenneT worden aangeduid als potentiële oplossingen, bevinden zij zich nog in een relatief vroeg stadium en missen de bedrijven achter de oplossingen het stabiele overheidsbeleid dat noodzakelijk is voor dergelijk grote investeringsbeslissingen.
Daarnaast wordt de implementatie van flexibele vraagsturing, waarbij grootverbruikers hun energieverbruik aanpassen aan het aanbod, steeds relevanter. Shell ziet hierin „een cruciale pijler van het energiesysteem van de toekomst.”