Vorige week, op 21 december, werd de laatste Duitse steenkolenmijn gesloten door Duitse president Steinmeier. De Prosper Haniel-mijn bij Bottrop in het Ruhrgebied bestond reeds sinds halverwege de 19e eeuw. Na het hoogtepunt van de steenkolenindustrie in de jaren ’50 werden de mijnen steeds minder rendabel. In de Prosper Haniel-mijn groef men reeds op 1159 meter diepte. De Duitse overheid gaf miljarden aan subsidie uit om de werkgelegenheid in stand te houden, maar dit kon ook in het kader van de energietransitie niet goed meer worden verantwoord.
Met het einde aan de eigen binnenlandse steenkoolwinning komt geen einde aan het gebruik van steenkool voor energie. Ruim 40% van de Duitse energiemix is afkomstig uit steenkool- en bruinkoolcentrales. Steenkool zal voortaan goedkoper uit het buitenland worden geïmporteerd, terwijl de bruinkoolwinning in Duitsland onverminderd doorgaat.
Einde van winning geen effect op energietransitie
In Duitsland zijn 64 steenkoolcentrales en 43 bruinkoolcentrales actief, samen goed voor een aanzienlijk deel van de stroomvoorziening van het land. Duitsland wil in 2050 80% tot 95% minder CO2 uitstoten dan in 1990, in 2020 moet dit al 40% lager zijn. Deskundigen schatten dat dit op de huidige voet in dat jaar niet boven 31% reductie zal uitkomen.
Met het sluiten van de laatste steenkoolmijn verandert er echter niets aan de energiemix. De steenkolen zullen voortaan uit het buitenland worden geïmporteerd, waar de mijnen dikwijls aan lagere standaarden voldoen. Bovendien komt er extra uitstoot vrij door het transport.
Ook wordt er nog steeds volop bruinkool gewonnen en gebruikt in Duitsland. Dit type kool is vervuilender dan steenkool en ligt vlakbij het oppervlakte, zodat het goedkoper is om te winnen. Hele dorpen moeten nog wijken voor nieuwe bruinkool-afgravingen. De voorraad bruinkool in Duitsland is toereikend om nog een hele lange tijd mee vooruit te kunnen.
Hoewel ook in Duitsland de roep bestaat om de kolencentrales te sluiten, bestaan daar nog geen definitieve plannen voor. De zogenaamde ‘Atomausstieg” (stoppen met kernenergie) heeft op dit moment de prioriteit. Na de ramp in Fukushima besloot de Duitse overheid in 2011 om alle Duitse kerncentrales geleidelijk te sluiten.
Nederland importeur van energie uit bruinkool
De afname van kernenergie in Duitsland weegt niet op tegen de groei van het aanbod duurzame energie, zodat Duitsland op dit moment een overschot aan elektriciteit kent. Het leidt echter niet tot het sluiten van de (bruin)koolcentrales, deze energie wordt verkocht en geëxporteerd naar andere landen.
In het laatste rapport voor de leveringszekerheid van TenneT voorspelde de netbeheerder dat Nederland door de afname aan eigen thermisch vermogen en de toename van niet-regelbaar weersafhankelijk vermogen vanaf 2025 van import afhankelijk kan worden. In de praktijk importeert Nederland ook de goedkope met bruinkool opgewekte stroom uit Duitsland.
Nederland loopt voor op Duitsland met plannen voor het sluiten van de kolencentrales, die voor 2030 gesloten moeten zijn. De kans bestaat dat het verlies van deze capaciteit dan wordt opgevangen met kolenstroom uit Duitsland. Drie van de vijf kolencentrales in Nederland behoren echter tot de modernste en efficiëntste van Europa, zodat dit met het oog op het klimaat een slechte ruil zou betekenen.