Overschaduwd door de oorlog in Oekraïne, bracht het International Panel on Climate Change (IPCC) begin deze week het tweede deel uit van haar driedelige rapport uit over klimaatverandering. In dit deel worden de risico’s en gevolgen van klimaatverandering in kaart gebracht. De voornaamste conclusie is dat de effecten van klimaatverandering nu al ingrijpend en deels onomkeerbaar zijn, en dat de tijd op begint te raken om nog erger te voorkomen.
Het IPCC is het klimaatpanel van de Verenigde Naties, en honderden wetenschappers van over de hele wereld hebben bijgedragen aan het rapport, dat een in de 7 à 8 jaar wordt uitgebracht om te rapporteren en adviseren over de huidige stand van zaken rondom de klimaatverandering. Het eerste deel, dat vorig jaar zomer uitkwam, verscherpte de wetenschappelijke onderbouwing van klimaatverandering en de menselijke oorzaken hiervoor. In het nog komende laatste deel worden de benodigde maatregelen om de opwarming van de aarde te beperken behandeld.
Huidige risico’s
Het IPCC concludeert dat de gevolgen van klimaatverandering, ook nu al, ernstiger zijn dan ten tijde van het vorige rapport in 2014 ingeschat. Extreme weersomstandigheden leiden tot bosbranden en overstromingen, of tot risico’s van acute voedselonzekerheid. Zelfs als de opwarming beperkt blijft tot 1,5 graad, zijn de gevolgen ernstig. Zo zal dan 3 tot 14 procent van alle diersoorten op aarde verdwijnen.
Met name mensen in de armste delen van de wereld, waaronder Afrika en Zuid-Amerika, zullen het hardste getroffen worden. Tussen 2010 en 2020 was het aantal sterfgevallen als gevolg van overstromingen, droogte en stormen hier al vijftien keer zo hoog als elders in de wereld. De kans bestaat dat dit tot emigraties leidt van mensen die niet langer leefbare gebieden verlaten. Maar ook voor Nederland zijn er risico’s, waarbij de stijgende zeespiegel het grootst is. Volgens het IPCC kan schade aan Europese kustplaatsen tegen het eind van deze eeuw vertienvoudigen ten opzichte van nu.
Adaptatie nodig, maar zitten grenzen aan
In het rapport wordt adaptatie (aanpassen aan de nieuwe omstandigheden) opnieuw genoemd als belangrijk onderdeel van het tegengaan van de gevolgen van klimaatverandering. 30 tot 50 procent van de aarde zou tot beschermd natuurgebied verklaard moeten worden. Maar er wordt ook gewaarschuwd dat aanpassen niet tot in het oneindige kan. In sommige gevallen gelden er zogenaamde ‘harde grenzen’, die eenmaal overschreden niet meer goed op te lossen zijn.
Bepaalde soorten kunnen niet in een andere omgeving gedijen dan hun huidige biotoop, zoals een koraalrif of een regenwoud. Het verdwijnen van deze omgevingen betekent het einde van het voortbestaan van deze soorten, en daarmee onomkeerbare schade aan de biodiversiteit. Ook mensen kunnen hierdoor worden geraakt, bijvoorbeeld door het wegvallen van de visvangst. Of wanneer er geen zoet water meer beschikbaar is door het verdwijnen van lokaal smeltwater van gletsjers.
Versneld terugdringen uitstoot, meer beschermde natuurgebieden
Het IPCC stelt dat het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen nog steeds de hoogste prioriteit heeft, naast eveneens noodzakelijke adaptatie. Met de verschillende scenario’s die het IPCC heeft berekend, zou het beste scenario alleen nog te behalen zijn als er in 2050 netto helemaal geen CO2 meer wordt uitgestoten, wereldwijd.
Dit najaar vindt er een nieuwe klimaattop plaats in Egypte. Een belangrijk onderwerp van gesprek wordt daar in hoeverre de huidige grootste vervuilers de ontwikkelingslanden financieel moeten bijstaan om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen.
Gevolgen invasie Rusland voor klimaatbeleid
Een vraag die dit jaar zal gaan spelen, is of er gevolgen zullen zijn voor het klimaatbeleid van landen vanwege de invasie van Oekraïne en de daarop volgende internationale sancties tegen Rusland. De prijzen voor aardgas en aardolie zijn mede als gevolg van het conflict onveranderd hoog, wat investeringen in alternatieven aantrekkelijker kan maken.
Bovendien is door het conflict extra duidelijk geworden dat afhankelijkheid van Rusland voor de energievoorziening geopolitiek onwenselijk is. Duitsland kondigde al aan de energietransitie extra snelheid te willen geven als gevolg van de oorlog, mede om die afhankelijkheid te verminderen. Desondanks wordt ook ingezet op de bouw van twee grote nieuwe LNG-terminals, omdat een energievoorziening volledig gebaseerd op sterk fluctuerende wind en zon voorlopig niet mogelijk is.