Nu uit onderzoek is gebleken dat de Russische oppositiepoliticus Aleksej Navalny is vergiftigd met novitsjok, eist de regering van Duitsland (waar Navalny is opgenomen in een ziekenhuis) opheldering van Rusland. Daarbij is door de Duitse minister van buitenlandse zaken zelfs gedreigd het Russische project Nordstream 2 te blokkeren.
Nordstream 2 is een aardgasleiding die op de bodem van de Oostzee wordt aangelegd tussen Rusland en Duitsland. Het is een gevoelig project omdat het geopolitieke voordelen oplevert voor Rusland, maar Duitsland heeft tegelijkertijd het Russische aardgas nodig om de geplande uitschakeling van de kerncentrales en kolencentrales te kunnen doorvoeren.
Sancties en schadeclaims
Nordstream 2 is, zoals de naam doet vermoeden, het tweede project voor voor een aardgasleiding op de Oostzeebodem. Nordstream 1 werd voltooid tussen 2011 en 2011 en is voor 51% in handen van het Russische Gazprom. De rest is in handen van diverse energiebedrijven, waaronder het Nederlandse staatsbedrijf Gasunie.
Ook Nordstream 2 zou aanvankelijk door een mix van bedrijven worden aangelegd, met Gazprom wederom als meerderheidsaandeelhouder. In augustus 2016 trokken echter alle bedrijven behalve Gazprom zich terug als aandeelhouder, nadat de Poolse toezichthouder waarschuwde dat het project Rusland teveel macht zou geven op de Europese gasmarkt. Gazprom heeft het project zelf doorgezet, en de bedrijven die zich terugtrokken nemen nog steeds de helft van de financiering op zich.
Dit laatste kan problemen opleveren wanneer het project van €10 miljard door Duitse sancties geen doorgang kan vinden. De energiebedrijven zullen waarschijnlijk gecompenseerd willen worden voor het blokkeren van hun investeringen.
Overigens ligt de bouw van de bijna voltooide Nordstream 2 sinds eind 2019 al stil vanwege Amerikaanse sancties. De VS vrezen dat Rusland, door een afhankelijkheid van Russisch gas, teveel macht krijgt over Europa. In plaats daarvan ziet het land ook liever dat men vloeibaar gas uit de VS gebruikt.
Belangrijke leveringsroutes van Russisch aardgas naar West-Europa lopen op dit moment nog door Oekraïne en Wit-Rusland. Deze landen verdienen veel aan de doorvoeropbrengsten. Bovendien is het voor Rusland lastiger om de gaskraan naar deze landen dicht te draaien, omdat daarmee ook de achterliggende landen worden geraakt. Gezien het conflict tussen Rusland en Oekraïne is het voordelig voor Rusland om niet meer van Oekraïne afhankelijk te zijn voor de doorvoer, bovendien kan Rusland zo ook meer aan het gas verdienen.
Voor Duitsland betekent de directe gasleiding vooral goedkoper aardgas. Duitsland heeft meer aardgas nodig omdat het land de eigen kerncentrales wil sluiten door de ramp bij Fukushima, en ook is besloten om alle kolencentrales op termijn te sluiten met het oog op klimaatverandering. Met alleen windmolens en zonnepanelen lukt het niet om die verloren capaciteit op ieder moment te vervangen.
Russisch gas ook voor Nederland steeds belangrijker
Nog niet heel lang geleden was Nederland hofleverancier van aardgas in Europa. Sinds is besloten om de aardgaswinning in Groningen door aardbevingen stop te zetten, is Nederland heel snel van netto gasexporteur in gasimporteur veranderd. Het meeste aardgas dat nu in Nederland wordt verbruikt is overigens nog niet Russisch, maar komt uit Noorwegen. Hier kan in de toekomst echter verandering in komen, als de vraag naar aardgas blijft toenemen door het sluiten van bijvoorbeeld kolencentrales.
Nederland beschikt nog wel over binnenlandse gaswinning, maar vooral uit kleinere gasvelden in bijvoorbeeld Drenthe en Zuid-Holland. Deze gasbellen bevatten echter relatief weinig gas, zodat deze op een gegeven moment uitgeput raken, waardoor de behoefte aan buitenlands gas nog verder toeneemt.
Gas dat Nederland uit Rusland verkrijgt, verkrijgt Nederland via doorverkoop in Duitsland. Op die manier heeft de toekomst van Nordstream 2 ook mogelijk gevolgen voor Nederland.
Nederland heeft in het Klimaatakkoord zich als doel gesteld om de afhankelijkheid van aardgas af te bouwen, maar in de praktijk zijn er nog weinig duurzame alternatieven voor regelbare energieproductie en voor warmteopwekking. Biomassa werd voor deze toepassingen lang aangevoerd als belangrijke transitiebrandstof, maar de meeste politieke partijen hebben inmiddels twijfels geuit over de duurzaamheid van deze brandstof. De ontwikkeling van waterstof is nog lang niet ver genoeg gevorderd om een serieus alternatief te zijn voor aardgas, zodat Nederland voorlopig aardgas zal moeten blijven importeren.