Uit een gezamenlijk onderzoek van de Universiteit Leuven en de Universiteit Lubumbashi blijkt dat het bloed en de urine van Congolezen die in de nabijheid van kobaltmijnen leven hoge concentraties van verschillende soorten metalen bevatten. Kobalt is een cruciale grondstof voor het vervaardigen van herlaadbare lithium-ion batterijen, die onmisbaar zijn in onder andere smartphones en elektrische auto’s. Als een gevolg van de energietransitie neemt de vraag naar dit type batterijen, en dus ook kobalt, toe. Het merendeel (60%) van het gebruikte kobalt in de wereld is afkomstig uit de regio Katanga in de Democratische Republiek Congo, waar de onderzoekers bij kinderen soms wel tien keer hogere concentraties kobalt in het lichaam aantroffen dan bij kinderen die uit de buurt van de mijnontginning leven.
Beschadigd DNA
De onderzoekers namen bloed- en urinemonsters af bij 72 inwoners van de wijk Kasulo in Kolwezi, waaronder 32 kinderen. Toen in Kasulo kobalterts werd ontdekt ontstonden er tussen de huizen vele mijnputten, waar dagelijks honderden mijnwerkers aan het werk zijn onder gevaarlijke omstandigheden. Er werd ook een controlegroep samengesteld in een andere wijk zonder mijnactiviteiten. “Kinderen die in de buurt van mijnontginning wonen, bleken tien keer zoveel kobalt in hun urine te hebben als kinderen die elders wonen. Hun waarden waren veel hoger dan wat voor een Europese fabrieksarbeider als onaanvaardbaar geldt. Deze studie mag dan beperkt zijn, maar de verschillen zijn zo frappant dat je ze niet kan toeschrijven aan het toeval”, aldus Arts-toxicoloog professor Nemery. Naast kobalt werden ook hoge concentraties van andere metalen in het bloed en de urine aangetroffen, waaronder uranium. Een vergelijkbaar onderzoek van dezelfde universiteiten uit 2009 leidde tot dezelfde conclusies. Hoewel kobalt minder giftig is dan bijvoorbeeld lood, cadmium of arseen, werden er wel meer beschadigingen aan het DNA aangetroffen bij de getroffenen. Wat de gevolgen zijn voor de gezondheid op de lange termijn wordt nog onderzocht. Professor Nemery: “In een andere studie, die nog loopt, zijn er aanwijzingen dat bij kinderen van mijnwerkers een groter risico bestaat op aangeboren misvormingen.”
Stijgende vraag naar lithium-ion batterijen
Hoewel de mijnen in Kasulo ambachtelijk zijn gegraven, zijn de omstandigheden in de industriële kobaltmijnen niet veel beter. Duurzame kobaltontginning is volgens professor Nemery voorlopig een utopie. De winstgevendheid van kobalt leidt er bovendien toe dat er minder jonge mannen werken in bijvoorbeeld de landbouw, zodat voedseltekorten dreigen te ontstaan. De verwachting is dat de vraag naar kobalt de komende jaren verder zal stijgen, samen met de groei van onder meer elektrische vervoersmiddelen. Ook buiten mobiele toepassingen zal de vraag naar batterijen toenemen in de zoektocht naar opslag-oplossingen voor duurzame energie uit wind en zon. Opslag vormt een van de grootste uitdagingen bij energie opgewekt met windmolens en zonnepanelen. Omdat men bij deze energiebronnen geen controle meer heeft over het moment van opwekken, kan het aanbod niet meer gelijk worden gesteld aan de vraag. Opslag in batterijen is een manier om het gebruik van de opgewekte stroom te kunnen uitstellen.